ติตฺถิยปกฺกนฺตกกถา

ติตฺถิยปกฺกนฺตโก ภิกฺขเวติ เอตฺถ ปน ติตฺถิเยสุ ปกฺกนฺโต ปวิฏฺโฐติ ติตฺถิยปกฺกนฺตโกฯ โส น เกวลํ น อุปสมฺปาเทตพฺโพ, อถ โข น ปพฺพาเชตพฺโพปิฯ ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – อุปสมฺปนฺโน ภิกฺขุ ติตฺถิโย ภวิสฺสามีติ สลิงฺเคเนว เตสํ อุปสฺสยํ คจฺฉติ, ปทวาเร ปทวาเร ทุกฺกฏํฯ เตสํ ลิงฺเค อาทินฺนมตฺเต ติตฺถิยปกฺกนฺตโก โหติฯ โยปิ สยเมว ‘‘ติตฺถิโย ภวิสฺสามี’’ติ กุสจีราทีนิ นิวาเสติ, ติตฺถิยปกฺกนฺตโก โหติเยวฯ โย ปน นคฺโค นฺหายนฺโต อตฺตานํ โอโลเกตฺวา ‘‘โสภติ เม อาชีวกภาโว, อาชีวโก ภวิสฺสามี’’ติ กาสายานิ อนาทาย นคฺโคว อาชีวกานํ อุปสฺสยํ คจฺฉติ, ปทวาเร ปทวาเร ทุกฺกฏํฯ สเจ ปนสฺส อนฺตรามคฺเค หิโรตฺตปฺปํ อุปฺปชฺชติ, ทุกฺกฏานิ เทเสตฺวา มุจฺจติฯ เตสํ อุปสฺสยํ คนฺตฺวาปิ เตหิ วา โอวทิโต อตฺตนา วา ‘‘อิเมสํ ปพฺพชฺชา อติทุกฺขา’’ติ นิวตฺตนฺโตปิ มุจฺจติเยวฯ

สเจ ปน ‘‘กิํ ตุมฺหากํ ปพฺพชฺชาย อุกฺกฏฺฐ’’นฺติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘เกสมสฺสุลุญฺจนาทีนี’’ติ วุตฺโต เอกเกสมฺปิ ลุญฺจาเปติ, อุกฺกุฏิกปฺปธานาทีนิ วา วตฺตานิ อาทิยติ, โมรปิญฺฉาทีนิ วา นิวาเสติ, เตสํ ลิงฺคํ คณฺหาติ, ‘‘อยํ ปพฺพชฺชา เสฏฺฐา’’ติ เสฏฺฐภาวํ วา อุปคจฺฉติ, น มุจฺจติ, ติตฺถิยปกฺกนฺตโก โหติฯ สเจ ปน ‘‘โสภติ นุ โข เม ติตฺถิยปพฺพชฺชา, นนุ โข โสภตี’’ติ วีมํสนตฺถํ กุสจีราทีนิ วา นิวาเสติ, ชฏํ วา พนฺธติ, ขาริกาชํ วา อาทิยติ, ยาว น สมฺปฏิจฺฉติ, ตาว นํ ลทฺธิ รกฺขติ, สมฺปฏิจฺฉิตมตฺเต ติตฺถิยปกฺกนฺตโก โหติฯ อจฺฉินฺนจีวโร ปน กุสจีราทีนิ นิวาเสนฺโต ราชภยาทีหิ วา ติตฺถิยลิงฺคํ คณฺหนฺโต ลทฺธิยา อภาเวน เนว ติตฺถิยปกฺกนฺตโก โหติฯ

อยญฺจ ติตฺถิยปกฺกนฺตโก นาม อุปสมฺปนฺนภิกฺขุนา กถิโต, ตสฺมา สามเณโร สลิงฺเคน ติตฺถายตนํ คโตปิ ปุน ปพฺพชฺชญฺจ อุปสมฺปทญฺจ ลภตีติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํฯ ปุริโม ปน เถยฺยสํวาสโก อนุปสมฺปนฺเนน กถิโต; ตสฺมา อุปสมฺปนฺโน กูฏวสฺสํ คเณนฺโตปิ อสฺสมโณ น โหติฯ ลิงฺเค สอุสฺสาโห ปาราชิกํ อาปชฺชิตฺวา ภิกฺขุวสฺสาทีนิ คเณนฺโตปิ เถยฺยสํวาสโก น โหตีติฯ

ติตฺถิยปกฺกนฺตกกถา นิฏฺฐิตาฯ

ติรจฺฉานคตวตฺถุกถา

[111] นาคโยนิยา อฏฺฏียตีติ เอตฺถ กิญฺจาปิ โส ปวตฺติยํ กุสลวิปาเกน เทวสมฺปตฺติสทิสํ อิสฺสริยสมฺปตฺติํ อนุโภติ, อกุสลวิปากปฏิสนฺธิกสฺส ปน ตสฺส สชาติยา เมถุนปฏิเสวเน จ วิสฺสฏฺฐนิทฺโทกฺกมเน จ นาคสรีรํ ปาตุภวติ อุทกสญฺจาริกํ มณฺฑูกภกฺขํ, ตสฺมา โส ตาย นาคโยนิยา อฏฺฏียติฯ หรายตีติ ลชฺชติฯ ชิคุจฺฉตีติ อตฺตภาวํ ชิคุจฺฉติฯ ตสฺส ภิกฺขุโน นิกฺขนฺเตติ ตสฺมิํ ภิกฺขุสฺมิํ นิกฺขนฺเตฯ อถ วา ตสฺส ภิกฺขุโน นิกฺขมเนติ อตฺโถฯ วิสฺสฏฺโฐ นิทฺทํ โอกฺกมีติ ตสฺมิํ อนิกฺขนฺเต วิสฺสรภเยน สติํ อวิสฺสชฺชิตฺวา กปิมิทฺธวเสเนว นิทฺทายนฺโต นิกฺขนฺเต สติํ วิสฺสชฺชิตฺวา วิสฺสฏฺโฐ นิราสงฺโก มหานิทฺทํ ปฏิปชฺชิฯ วิสฺสรมกาสีติ ภยวเสน สมณสญฺญํ ปหาย วิรูปํ มหาสทฺทมกาสิฯ

ตุมฺเห โขตฺถาติ ตุมฺเห โข อตฺถ; อการสฺส โลปํ กตฺวา วุตฺตํฯ ตุมฺเห โข นาคา ฌานวิปสฺสนามคฺคผลานํ อภพฺพตฺตา อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อวิรุฬฺหิธมฺมา อตฺถ, วิรุฬฺหิธมฺมา น ภวถาติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถฯ สชาติยาติ นาคิยา เอวฯ ยทา ปน มนุสฺสิตฺถิอาทิเภทาย อญฺญชาติยา ปฏิเสวติ, ตทา เทวปุตฺโต วิย โหติฯ เอตฺถ จ ปวตฺติยํ อภิณฺหํ สภาวปาตุกมฺมทสฺสนวเสน ‘‘ทฺเว ปจฺจยา’’ติ วุตฺตํฯ นาคสฺส ปน ปญฺจสุ กาเลสุ สภาวปาตุกมฺมํ โหติ – ปฏิสนฺธิกาเล, ตจชหนกาเล, สชาติยา เมถุนกาเล, วิสฺสฏฺฐนิทฺโทกฺกมนกาเล, จุติกาเลติฯ

ติรจฺฉานคโต ภิกฺขเวติ เอตฺถ นาโค วา โหตุ สุปณฺณมาณวกาทีนํ วา อญฺญตโร, อนฺตมโส สกฺกํ เทวราชานํ อุปาทาย โย โกจิ อมนุสฺสชาติโย, สพฺโพว อิมสฺมิํ อตฺเถ ติรจฺฉานคโตติ เวทิตพฺโพฯ โส เนว อุปสมฺปาเทตพฺโพ, น ปพฺพาเชตพฺโพ, อุปสมฺปนฺโนปิ นาเสตพฺโพติฯ

ติรจฺฉานคตวตฺถุกถา นิฏฺฐิตาฯ